ص: 2

ص: 3

رهیافت احکام؛ احکام فطریه و نماز عیدین

ویژه استادان

پاسخگویی به سوالات شرعی

ص: 4

ص: 5

ص: 6

فصل چهارم: احکام زکات فطره

1.4. ساقط شدن زکات فطره

2.4.فردی که نانخور دونفر است

3.4. نانخور فرد دیگری شدن در شب عید فطر

4.4. عدم پرداخت زکات فطره فرد توسّط شخصی که بر او واجب است

5.4. تحقیق در پرداخت زکات فطره

6.4. وکالت دادن به افراد جهت پرداخت زکات فطره

7.4. زکات فطره فقیر و خانواده اش

8.4.زکات فطره فردی که بدهکاری دارد

9.4. زکات فطره کسی که فعلاً خرج سال را ندارد

10.4. زکات فطره شخص متمکنی که هنگام وجوب زکات فطره، مالی برای پرداخت ندارد

11.4. زکات فطره همسری که در عقد است

12.4. زکات فطره همسری که در عدّه است

13.4. زکات فطره زن ناشزه

14.4. زکات فطره زنی که شوهرش خرجی او را نمی دهد

15.4. زکات فطره زن تأمین کننده مخارج زندگی

16.4. زکات فطره بچه شیرخوار

17.4. زکات فطره حمل (جنین)

18.4. زکات فطره صغیر یا مجنون

19.4. زکات فطره اجیر

20.4. زکات فطره دانشجو، سرباز و زندانی

21.4. زکات فطره کسیکه فوت شده است

22.4. ورود مهمان بعداز زمان وجوب زکات فطره

23.4. ورود مهمان قبل از زمان وجوب زکات فطره

24.4. تعریف نا نخور

ص: 7

25.4. شک در نان خور شدن

26.4. اختاف نظر مراجع مهمان و میزبان، در پرداخت زکات فطره

27.4. خروج مهمان قبل از زمان وجوب زکات فطره

28.4. فرستادن غذا برای افراد در شب عید فطر

29.4. مهمانی گرفتن در شب عید فطر غیراز منزل

30.4. مهمانی گرفتن در شب عید فطر به طور مشترک

31.4. فطریۀ دو خانواد ه که از غذای یکدیگر تناول کرده اند

32.4. پرداخت زکات فطره بجای شخص دیگر

33.4. مهمانی که بدون رضایت صاحبخانه آمده است

34.4. شخصی که از روی اکراه و جبر مهمان صاحبخانه شده است

فصل پنجم: مصرف زکات فطره

1.5. مصارف زکات فطره

2.5.پرداخت زکات فطره به مرجع تقلید

3.5.مقدم بودن افراد برای دریافت زکات فطره

4.5.تعریف فقیر

5.5.شک در فقر

6.5. شرایط فقیر برای دریافت زکات فطره

7.5. عدالت فقیر

8.5.گناه کار بودن فقیر

9.5. مصرف زکات فطره در معصیت

10.5.ضرورت شیعه بودن

11.5. پرداخت زکات فطره به شخص معتاد

12.5. پرداخت زکات فطره به واجب النفقه

13.5. پرداخت زکات فطره به سید

ص: 8

14.5. پرداخت زکات فطره به طفل

15.5. پرداخت زکات فطره به عنوان هدیه

16.5. مکان پرداخت زکات فطره

17.5. انتقال زکات فطره

فصل ششم: جنس و مقدار زکات فطره

1.6. نوع جنس زکات فطره

2.6.تفاوت در جنس زکات فطره

3.6.شرایط جنس زکات فطره

4.6.پرداخت اجناس دیگر به جای زکات فطره

5.6.پرداخت پول به جای زکات فطره

6.6.محاسبۀ مبلغ زکات فطره

7.6. اختلاف قیمت زمان وجوب با زمان ادا

8.6.پرداخت زکات فطره از مال حرام

9.6. پرداخت زکات فطره از مال غیر مخمس

10.6. کنار گذاشتن زکات فطره بصورت مشاع

11.6. کنار گذاشتن زکات فطره از مال مشترک

12.6. مقدار زکات فطره

13.6. اندازۀ پرداخت زکات فطره به فقیر

14.6. مخلوط شدن چند زکات فطره با هم

15.6. تبدیل زکات فطره

فصل هفتم: بیان چند مطلب پیرامون زکات فطره

1.7. قصد قربت

2.7.تصرّف در اموال بدون پرداخت زکات فطره

3.7.اشتباه در پرداخت زکات به فقیر

ص: 9

وجوب یا استحباب نماز عیدین

جماعت یا فرادا خواندن نماز عیدین

وظیفۀ مأموم در نماز جماعت عیدین

حضور زنان در نماز جماعت عیدین

زمان نماز عیدین

ثبوت عید بعد از اذان ظهر

قضاء نماز عیدین

شرایط نماز جمعه در نماز عیدین

گفتن اذان و اقامه

گفتن «الصلاة»

جهر و اخفات در نماز عیدین

شکیّات در نماز عیدین

فراموشی اجزای نماز

واجب بودن سجده سهو در نماز عیدین

چگونه خواندن نماز عیدین

واجب بودن خواندن سوره

نوع سوره در نماز عیدین

واجب بودن انجام قنوت ها

گفتن ذکر خاص در قنوتها

واجب بودن انجام تکبیرها

انجام خطبه ها بعداز نماز

چگونه خواندن خطبه ها

حضور فرد و گوش دادن به خطبه ها

تکرار نماز عیدین

مستحبات نماز عیدین

مکروهات نماز عیدین

ص: 10

ص: 11

ص: 12

این اداره موضوع پیشنهادی را موشکافانه بررسی می کنند و محصول تلاش خویش را به داوری و نظارت هیئت علمی می گذارند.

این مجموعه کتاب ها در چهار دستۀ موضوعی تدوین و ارائه می شود: رهیافت احکام، رهیافت اعتقادی، رهیافت تربیتی و رهیافت ترکیبی (مرکب از هر سه موضوع). بی شک بررسی دقیق و نگاه نقادانۀ شما فرهیختۀ گران قدر، ما را درجهت بهبود این مجموعه یاری خواهد کرد.

جبهۀ خضوع به درگاه قدسی احدیت می ساییم که توفیق خدمت در بارگاه ملکوتی و سراسر نور حضرت رضا(علیه السلام) را ارزانی مان فرمود. امید است بتوانیم به پاس این افتخار و با استعانت از آن امام همام(علیه السلام)، به مصداق روایت نورانی فوق، جرعه ای از علم حقیقی بنوشیم و به تشنگان راستین آن بنوشانیم.

                                                                                        ادارۀ پاسخ گویی به سؤالات دینی

ص: 13

ص: 14

ص: 15

ص: 16

ص: 17

ص: 18

وکیل خود فرموند: «برو زکات فطره تمام خانواده و غلامانمان را بپرداز و هیچ کدام را وا مگذار که اگر یک کدام از آنها را واگذاری بر او از فوت می ترسم.» راوی از حضرت پرسید: «مراد از فوت چیست؟» حضرت فرمودند: «مرگ.»(1)

ص: 19

ص: 20

ص: 21

ص: 22

دادن ِ نفقه وخرج آنها بر او واجب باشد یا نه، در شهر او باشند یا شهری دیگر (مشهور).(1)

ص: 23

بله، حتّی مسلمانی که شیعه نبوده و بعد از زمان وجوبِ(1) زکات فطره شیعه شود؛ فطریه از او ساقط نمی شود و باید آن را بپردازد (مشهور).(2)

ص: 24

ص: 25

ص: 26

ص: 27

ص: 28

(مشهور).(1)

2. اگر شرایط وجوب مقارن با شب عید فطر باشد:

پرداخت زکات فطره لازم است (آیات عظام گلپایگانی، اراکی، فاضل، بهجت، صافی، نوری).(2)

پرداخت زکات فطره بنابراحتیاط واجب است (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی).(3)

پرداخت زکات فطره لازم نیست (حضرت امام، آیات عظام مکارم، وحید).(4)

3. اگر شرایط وجوب بعد از شب عید فطر باشد:

درصورت تحقق شرایط بعد از غروب، تا زمان باقی بودن وقت زکات فطره، پرداخت زکات بنابر احتیاط واجب لازم است (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی).(5)

پرداخت زکات لازم نیست (مشهور).(6)

ص: 29

ص: 30

است، نه اذان صبح روز عید (آیت الله وحید).(1)

انتهای پرداخت زکات فطره چه زمانی است؟

1. کسی که در نماز عید حاضر شود:

الف. باید قبل از نماز آن را پرداخت کند (آیات عظام مکارم، زنجانی).(2)

ب. بنابر احتیاط، قبل از نماز آن را پرداخت نماید و یا آن را از مال خود جدا نماید

(رهبر معظم انقلاب، آیات عظام گلپایگانی، خویی، تبریزی، سیستانی، وحید، صافی).(3)

ج. بنابر احتیاط، قبل از نماز آن را پرداخت کند (حضرت امام و آیات عظام اراکی، فاضل، بهجت، نوری).(4)

2. کسی که در نماز عید حاضر نشود:

الف. تا قبل از زوال روز عید فطر، زکات فطره را پرداخت نماید(5) (مشهور).(6)

ص: 31

ب. بنابر احتیاط واجب، در روز عید زکات را پرداخت نماید (آیت الله زنجانی).(1)

ص: 32

ص: 33

بیاندازد (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی، وحید).(1)

2. می توان پرداخت زکات فطره را به تأخیر انداخت مخصوصاً با وجود بعضی از مرجحات؛ ولی باید آن را در زمان وجوب زکات، کنار گذاشت (حضرت امام، آیات عظام گلپایگانی، صافی).(2)

آیا می توان مقدار کمتر از حدّ واجب زکات فطره (یک صاع) را کنار گذاشت؟

بله، می توان مقدار کمتر از حدّ واجب زکات فطره را کنار گذاشت؛ درنتیجه آن مقدار کنار گذاشته شده، حکم معزول و مابقی آن حکم غیرمعزول را دارد (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی، اراکی، خویی، فاضل، مکارم، نوری).(3)

آیا می شود زکات فطره را با تأخیر، در عید غدیر به مستحقّین داد؟

با وجود مستحق، نگه داشتن آن تا عید غدیر جایز نیست (آیت الله گلپایگانی).(4)

ص: 34

1. اگر تمکّن پرداخت داشته است:

الف. ضامن است (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی، اراکی، فاضل، مکارم، نوری).(1)

ب. ضامن است و باید عوض آن را بدهد. همچنین اگر غرض صحیحی برای تأخیرداشته، مثلاً فقیر معیّنی را در نظرداشته، یا می خواسته تدریجاً به فقرا بدهد؛ بنابر احتیاط واجب ضامن است (آیت الله سیستانی).(2)

ج. در صورت افراط و تفریط ضامن است و بجز این، ضامن بودن محل اشکال است (آیت الله خویی).(3)

2. اگر تمکّن پرداخت نداشته است:

درصورت عدم افراط و تفریط فرد ضامن نیست (حضرت امام،آیات عظام گلپایگانی، اراکی، خویی، فاضل، سیستانی، مکارم، نوری).(4)

ص: 35

1. اگر عزل نکرده (کنار نگذاشته):

الف. باید فطریه را بدون نیّت ادا و قضا پرداخت کند (رهبر معظم انقلاب و آیات عظام گلپایگانی، اراکی، صافی).(1)

ب. احتیاط واجب، فطریه را بدون نیت ادا و قضا پرداخت کند (حضرت امام و آیات عظام فاضل، سیستانی، وحید، مکارم، نوری).(2)

ج. فطریه ساقط نمی شود و باید آن را بپردازد؛ هرچند احتیاط مستحب است آن را به قصد ما فی الذمه (أعمّ از ادا و قضا) پرداخت نماید (آیت الله تبریزی).(3)

ح. فطریه ساقط می شود؛ هرچند احتیاط مستحب، به قصد قربت مطلقه پرداخت نماید (آیت الله خویی).(4)

خ. احتیاط مستحب، قضا نماید (آیت الله بهجت).(5)

د. معصیت کرده و به احتیاط مستحب بدون

ص: 36

نیّت ادا یا قضا فطره را بدهد (آیت الله زنجانی).(1)

2. اگر عزل کرده (کنار گذاشته است):

الف. آن را به عنوان زکات پرداخت نماید (مشهور)(2) و هنگام پرداخت، نیت فطره نماید (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی، وحید، مکارم، زنجانی، نوری).(3)

ب. احتیاط واجب، نیت فطره نماید (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی، فاضل، صافی).(4)

ج. احتیاط مستحب، نیت فطره بودن را تجدید نماید (آیت الله اراکی).(5)

ص: 37

ص: 38

ص: 39

ص: 40

فطریه او بر چه کسی واجب است؟

فطریه برکسی که فعلاً نان خور اوست، واجب است؛ مثلاً اگر دختر پیش از غروب آفتاب شب عید به خانه شوهر برود، باید شوهرش فطریه او را بدهد (مشهور).(1)

ص: 41

مقام معظم رهبری، آیات عظام گلپایگانی، اراکی، خویی، تبریزی، فاضل، وحید، نوری)(1)

اگر فطریه انسان بر شخصی واجب باشد، اما آن شخص فطریه را به خاطر فقر نپردازد، تکلیف انسان چیست؟

1. فطریه ساقط می شود (حضرت امام، مقام معظم رهبری، آیات عظام فاضل، نوری).(2)

2. چنانچه شرایط وجوب زکات فطره در انسان وجود داشته باشد، بنابر احتیاط واجب فطریه بر خود انسان لازم می شود (آیات عظام گلپایگانی، صافی، وحید).(3)

3. چنانچه شرایط وجوب زکات فطره در انسان وجود داشته باشد، فطریه بر خود انسان لازم می شود (آیات عظام اراکی، خویی، تبریزی، سیستانی، مکارم).(4)

اگر انسان نان خور دونفر باشد به گونه ای که زکات فطره او بین آن دو نفر تقسیم شود درصورتی که یکی از آن دو یا هر دوفقیر باشند، تکلیف زکات فطره انسان چه می شود؟

1. اگر یکی از آن دو فقیر باشد:

ص: 42

الف. دیگری باید سهم خود را بپردازد (آیات عظام گلپایگانی، اراکی، خویی، تبریزی، مکارم، نوری).(1)

ب. بنابر احتیاط واجب، دیگری سهم خود را بپردازد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، سیستانی، وحید).(2)

ج. بنابر احتیاط واجب، لازم است انسان سهم خویش را از فطریه بپردازد (آیت الله سیستانی).(3)

2. درصورتی که هردونفر، فقیر باشند:

فطریه از هردونفر ساقط است و نسبت به وجوب آن بر انسان، حکم مسأله قبل را دارد (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی، اراکی، خویی، تبریزی، فاضل، سیستانی، وحید، مکارم، نوری).(4)    

ص: 43

ص: 44

ص: 45

دیگری بدهد (حضرت امام).(1)

ب. ولیّ او به جای او بگیرد و بعد به شخص دیگری بدهد (آیت الله مکارم).(2)

ج. ولیّ او به جای او بگیرد و از ناحیه او اعطاء کند (آیت الله اراکی).(3)

د. ولیّ او به جای او بگیرد و احتیاط واجب آن است که چیزی را برای صغیر گرفته به کسی ندهد (گلپایگانی، فاضل، صافی، نوری، زنجانی[احتیاط مستحب]).(4)

ه. ولیّ او به جای او بگیرد و احتیاط مستحب آن است که به قصد او نگیرد؛ بلکه برای خودش بگیرد و از طرف او صدقه بدهد (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی، وحید).(5)

ی. ولیّ اگر به جای او می گیرد، احتیاط واجب آن است که چیزی را برای صغیر گرفته به کسی ندهد (آیات عظام خویی، تبریزی، وحید).

ص: 46

ص: 47

ص: 48

النفقه باشد یا نه؛ مثلاً ناشزه باشد (مشهور).(1)

ص: 49

ص: 50

به عهده کسی است که مخارج مادر یا دایه را می دهد؛ ولی اگر مادر یا دایه مخارج خود را از اموال طفل برمی دارند، فطریه طفل بر کسی واجب نیست (مشهور).(1)

ص: 51

ص: 52

محسوب می شود، زکات فطره آنان بر عهده خودشان است نه صاحب کار (آیت الله مکارم).(1)

3. آنچه در هتل ها، مهمان خانه ها، رستوران ها و مانند آن که معمول و متعارف است و کارکنانی که اجیر کارفرما می باشند، از غذایی که توسّط کارفرما تهیه شده استفاده می کنند و غذای مذکور جزء حقوق (حق الزحمه) آنان محسوب می شود، زکات فطره آنان بر عهده خودشان است نه صاحب کار. همچنین اگر در ضمن عقد اجاره، اجیر با کارفرما شرط نماید که کارفرما علاوه بر پرداخت مال الاجاره، باید مخارج او را نیز بدهد، در این صورت نیز زکات فطره فرد بر عهده خود اوست؛ امّا درصورتی که مخارج اجیر به عنوان حقوق یا شرط ضمن عقد بر عهده کارفرما نباشد؛ لکن کارفرما مخارج اجیر را ارفاقاً بپردازد به طوری که فرد مذکور، نان خور کارفرما محسوب شود هر چند به طور موقّت(2)، باید فطریه او را بدهد (آیت الله سیستانی).(3)

ص: 53

نان خور شخص خاصی مثل پدر هستند، زکات فطره بر آن شخص خاص لازم است و اگر شرائط در خودشان جمع است:

1. زکات فطره را خودشان بپردازند (حضرت امام، رهبر معظم انقلاب، آیات عظام گلپایگانی، فاضل، تبریزی، بهجت، سیستانی، نوری).(1)

2. بنابر احتیاط واجب، زکات فطره را خودشان بپردازند (آیات عظام مکارم، صافی).(2)

ص: 54

بدهند، خالی از اشکال نیست و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود (آیت الله سیستانی).(1)

3. لازم نیست فطریه او و خانواده اش را از مال او بدهند (آیت الله خویی).(2)

ص: 55

آمده است و نزد وی افطار می کند، بر عهده چه کسی است؟

1. بر عهده میزبان است و انفاق فعلی کافی است (آیات عظام گلپایگانی، اراکی، بهجت، صافی).(1)

2. اگر نان خورِ صاحبخانه به طور مطلق محسوب می شود، نه نان خور شب عید، بر عهده صاحبخانه است (آیت الله زنجانی).(2)

3. اگر نان خور صاحبخانه محسوب می شود بر عهده صاحبخانه است (حضرت امام، رهبر معظم انقلاب، آیات عظام اراکی، خویی، تبریزی، فاضل، سیستانی، وحید، مکارم).(3)

ص: 56

2. فطره مهمان یک شبه بر عهده خود اوست (رهبر معظم انقلاب).(1)

3. یک امر عرفی است و عرفاً به مهمان یک شبه نان خور نمی گویند (آیت الله فاضل).(2)

4. مهمانی که تصمیم دارد مدتی نزد میزبان بماند (آیت الله مکارم:چهار یا پنج روز، کافی است).(3)

5. اگر قبل از غروب آفتاب وارد شود و تصمیم دارد مدتی طولانی نزد میزبان بماند (آیت الله زنجانی).(4)

6. مهمان بودن برای مدت کوتاهی کافی است، مثل مهمانی که شب عید را نزد میزبان می ماند (آیات عظام خویی، وحید).(5)

7. اگر یک روز در منزل صاحبخانه بماند نان خور محسوب می شود. همچنین اگر شب عید فطر یا دو سه شب قبل از آن آمده و تا روز عید فطر در خانه مانده، فطرۀ او به عهدۀ صاحب خانه است (آیت الله تبریزی).(6)

8. اگر مهمان شب در منزل میزبان بماند و میزبان هم امکانات رفاهی لازم را برایش فراهم نماید و متکفّل مخارج او شود؛ هرچند مهمان چیزی نخورد یا با غذای خودش افطار نماید

ص: 57

نان خور محسوب می شود (آیت الله سیستانی).(1)

9. ملاک وجوب فطریه مهمان بر میزبان، صدق مهمان در وقت مخصوص است؛ یعنی فطرۀ کسی که پیش از برآمدن هلال ماه شوال مهمان شخص دیگری شده، بر میزبان واجب است؛ به شرط آنکه برای خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هرچند بعداً مانعی پیش آید که نتواند غذا صرف کند (آیت الله بهجت).(2)

10. لازم است مهمان قصد داشته باشد مدتی(3) نزد میزبان باقی بماند تا به او نان خور گفته شود (حضرت امام).(4)

نکته: به طور کلی برای صدق نان خور بودن مهمان و وجوب زکات فطره بر میزبان:

1. صدق انفاق فعلی کافی است (آیات عظام گلپایگانی، اراکی، بهجت، صافی، نوری).

2. ماندن یک شب برای نان خورشدن کافی است (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی، وحید).

3. ماندن یک شب برای نان خورشدن کافی نیست (رهبر معظم انقلاب،آیات عظام فاضل، مکارم، زنجانی).

آیا به مهمانی که تنها برای افطاری دعوت

ص: 58

شده و شب نمی ماند، نان خور صدق می کند؟

1. به مهمانی که تنها برای افطاری دعوت شده و شب نمی ماند، نان خور صدق نمی کند (رهبر معظم انقلاب، آیات عظام خویی، تبریزی، فاضل، سیستانی، وحید، مکارم، زنجانی).(1)

2. اگر پیش از برآمدن هلال ماه شوال مهمان شده است، فطره اش بر میزبان واجب است، به شرط آنکه برای خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هرچند بعداً مانعی پیش آید که نتواند غذا صرف کند (آیت الله بهجت).(2)

3. ملاک وجوب فطریه مهمان بر میزبان این است که مهمان نان خور میزبان محسوب شود و آن با انفاق فعلی محقق می شود (آیات عظام گلپایگانی، اراکی، صافی).(3)

ص: 59

2. چنانچه یکی از آن دو با اجازه دیگری زکات فطره را به نیّت کسی که واقعاً زکات فطره برعهده اوست بدهد، کافی است و بر دیگری پرداخت مجدّد زکات فطره لازم نیست (آیات عظام سیستانی، زنجانی).(1)

ص: 60

نمی داند تکلیف زکات فطره چیست؟

1. هردو باید بپردازند و مانعی ندارد که یکی از آن دو از دیگری اجازه بگیرد، اصالتاً و نیابتاً فطریه را بپردازد (آیت الله مکارم).(1)

2. یکی با اذن دیگری بپردازد (آیت الله بهجت).(2)

ص: 61

ص: 62

ص: 63

بهجت، نوری).(1)

2. پرداخت زکات فطره با اذن:

الف. زکات فطره ساقط می شود (حضرت امام، مقام معظم رهبری، آیات عظام خویی، تبریزی، فاضل، بهجت، سیستانی، مکارم، زنجانی).(2)

ب. بنابر احتیاط واجب، ساقط نمی شود (آیت الله گلپایگانی).(3)

ص: 64

3. بنابر احتیاط واجب، برعهده صاحبخانه است (آیات عظام تبریزی، فاضل، صافی، مکارم، زنجانی).(1)

4. بنابر احتیاط واجب، زکات فطره را هم صاحبخانه و هم مهمان بدهد (آیت الله وحید).(2)

5. وجوب فطره بر صاحبخانه محلّ اشکال است و أظهر عدم وجوب است (آیت الله خویی).(3)

ص: 65

ص: 66

ص: 67

ص: 68

ص: 69

3. در پرداخت زکات فطره، مستحب است فرد، خویشان و همسایگان فقیرخود را بردیگران مقدّم دارد و مستحب است اهل علم و فضل را درصورت نیاز بر دیگران مقدم بدارند (آیت الله مکارم).(1)

4. در پرداخت زکات فطره، مستحب است فرد، خویشان و همسایگان فقیرخود را بر دیگران مقدّم دارد و سزاوار است که اهل علم و دین و فضل را در دادن زکات فطره بر دیگران مقدّم دارد (آیات عظام خویی، تبریزی، سیستانی، وحید).(2)

ص: 70

ص: 71

ب. نمی شود زکات فطره داد (زنجانی).(1)

ج. می توان پرداخت، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (مقام معظم رهبری، آیات عظام خویی، تبریزی، فاضل، وحید، نوری).(2)

د. بنابر احتیاط، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود می توان پرداخت (صافی).(3)

ه. می شود، اگر علم یا اطمینان به فقر او پیدا شود (سیستانی).(4)

4. به کسی که قبلاً مجهول الحال بوده و حال می گوید فقیرم:

الف. جایز است زکات فطره داده شود (خویی، تبریزی).(5)

ب. بنابر احتیاط واجب، نمی شود زکات فطره داد (مشهور).(6)

ج. می شود داد، اگر از ظاهر حال او ظن به

ص: 72

صدق پیدا شود (حضرت امام، گلپایگانی(1)، اراکی، مکارم)(2)

د. می توان داد، اگر وثوق و اطمینان پیدا شود (فاضل، سیستانی، وحید، صافی، نوری).(3)

ص: 73

نداریم؛ می شود زکات فطره داد (مشهور).(1)

ص: 74

ج. به فقیری که نماز نمی خواند؛ امّا، مریض و علیل است و قدرت انجام کار ندارد؛ به شرط آنکه مؤمن باشد، می توان زکات فطره داد (گلپایگانی).(1)

2. شرابخوار:

الف. به شرابخوار زکات فطره داده نشود (خویی).(2)

ب. بنابر احتیاط واجب، به شرابخوار زکات فطره داده نشود (مشهور).(3)

ج. احتیاط مستحب، به شرابخوار زکات فطره داده نشود (اراکی).(4)

3. انجام دادن معصیت به صورت آشکار:

الف. بنابر احتیاط واجب، به فردی که آشکارا معصیت می کند، زکات فطره داده نشود (گلپایگانی، خویی، تبریزی، فاضل، بهجت، سیستانی، وحید، صافی).(5)

ب. بنابر احتیاط واجب، به شخصی که آشکارا معصیت کبیره می کند، زکات فطره داده نشود  (حضرت امام، رهبر معظم انقلاب، آیات عظام مکارم، نوری، زنجانی).(6)

ص: 75

ص: 76

3. چنانچه درشهر از فقرای شیعه کسی نباشد، می توان به فقرای دیگر مسلمانان زکات فطره داد؛ ولی در هر صورت، نباید به ناصبی داد (سیستانی).(1)

4. به فقیر مستضعف، یعنی کسی که نه اهل ولایت است و نه دشمن شیعه، پرداخت زکات فطره جایز است (بهجت).(2)

ص: 77

ص: 78

الف. می توان به آنها زکات پرداخت کرد (حضرت امام، رهبر معظم انقلاب، اراکی، فاضل، بهجت، مکارم).(1)

ب. اگر شخص از پرداخت نفقۀ توسعه ای عاجز باشد، می تواند از زکات فطره نفقۀ آنها را بدهد و درصورت تمکن نمی تواند (گلپایگانی، سیستانی، صافی).(2)

ج. نمی توان به آنها زکات فطره پرداخت کرد (خویی، تبریزی).(3)

د. بنابر احتیاط، نمی توان به آنها زکات فطره پرداخت کرد (وحید، نوری).(4)

3. جهت مصرف در غیر نفقات واجب و توسعه ای(5):

انسان می تواند به آنها زکات فطره پرداخت نماید؛ مثلاً به پسرش که توانایی پرداخت مخارج همسرش را ندارد، زکات فطره بدهد تا صرف همسرش کند (مشهور).(6)

ص: 79

ص: 80

2. غیر سید می تواند فطره خود را به بچه ها بدهد؛ به این صورت که در اختیار زن سیده قرار داده تا خرج بچه هایش کند (فاضل).(1)

ص: 81

پرداخت قصد زکات فطره داشته باشد و گفتن لازم نیست (مشهور).(1)

ص: 82

ص: 83

مطالبه کند.)(1)

ب. احتیاط واجب این است، با وجود فقیر انتقال ندهد؛ مگراینکه بخواهد به امام(علیه السلام) یا نائب خاص و یا نائب عام (حاکم شرع) پرداخت نماید (سیستانی، مکارم).(2)

ج. احتیاط مستحب آن است،  به جای دیگر نبرد (اراکی، بهجت).(3)

د. می تواند به شهر دیگری ببرد؛ ولی، اگر بدون اجازۀ حاکم شرع آن را به شهر دیگری ببرد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد (زنجانی).(4)

اگر زکات فطره را با وجود مستحق در شهر، انتقال دهد و آن را در شهر دیگری پرداخت نماید، آیا زکات فطرۀ او ادا می شود؟

اگر به مستحق برساند، کافی است و نیاز به پرداخت مجدّد زکات فطره نیست (مشهور).(5)

اگر زکات فطره را با وجود مستحق در شهر، انتقال دهد و آن زکات تلف شود، تکلیف چیست؟

ص: 84

فرد، ضامن زکات فطره است و لازم است عوض آن را به مستحقّ بدهد (مشهور،(1)بهجت [بنابر احتیاط]).

اگر انسان فطریه را از اموالی که در غیر شهر محل تکلیف زکات فطره دارد، کنار بگذارد آیا می تواند آن را به شهر محل تکلیف یا مکان دیگر انتقال دهد؟

در صورت انتقال دادن زکات فطره از محلی که آن را کنار گذاشته و تلف شدن آن با وجود مستحق، فرد، ضامن زکات فطره است (حضرت امام، گلپایگانی، اراکی، خویی، فاضل، مکارم، نوری).(2)

آیا می توان به فقیری که از محلّ دیگری آمده است، زکات فطره داد؟

بله، دادن زکات فطره به فقیری که از محل دیگری آمده اشکال ندارد (گلپایگانی، بهجت).(3)

ص: 85

ص: 86

ص: 87

ص: 88

غذاهایی که در شهرش معمول نیست ندهد؛ هر چند گندم، جو، خرما یا کشمش باشد.)

6. قوت غالب بیشتر مردم مانند: گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرّت و مانند اینها کفایت می کند (گلپایگانی، اراکی، صافی).(1)

آیا لازم است زکات فطره از غلات أربعه (گندم، جو، خرما و کشمش) باشد؟

1. لازم نیست (حضرت امام، گلپایگانی، اراکی، خویی، تبریزی، فاضل، صافی، نوری).(2)

2. باید از نوع غذای مردم شهر باشد (بهجت، سیستانی، مکارم، زنجانی).(3)(سیستانی: احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که در شهرش معمول نیست ندهد؛ هر چند گندم، جو، خرما یا کشمش باشد.)(4)

3. بنابر احتیاط واجب از غذای معمول شهرش باشد (وحید).(5)

آیا پرداخت نان در زکات فطره کافی است؟

1. اشکال دارد (حضرت امام، آیات عظام

ص: 89

مکارم، نوری).(1)

2. اگر آرد موجود در نان به مقدار صاع باشد، کفایت می کند؛ در غیر این صورت اشکال دارد (خویی).(2)

3. کفایت می کند (رهبر معظم انقلاب، گلپایگانی، اراکی، تبریزی، فاضل، بهجت، سیستانی، صافی).(3)

ص: 90

اگر زکات فطره فردی بر دونفر واجب باشد، آیا آن دونفر می توانند سهم خود را از اجناس مختلف پرداخت نمایند؟

1. باید یک نوع جنس پرداخت نمایند (آیت الله مکارم).(1)

2. بنابر احتیاط واجب، یک نوع جنس پرداخت نمایند (حضرت امام،گلپایگانی، فاضل، نوری).(2)

3. بنابر احتیاط مستحب، یک نوع جنس پرداخت نمایند (اراکی، خویی).(3)

ص: 91

4. اگر جایی باشد که خوراک غالب آنها به این صورت است، مانعی ندارد (حضرت امام، آیات عظام مکارم، نوری).(1)

ص: 92

اجازه ازحاکم شرع داشته باشد (تبریزی).(1)

ص: 93

با نرخ دولتی مانعی ندارد (تبریزی، صافی، سیستانی).(1)

3. با قیمتی که بتوان از بازار تهیه نمود، حساب کنید (آیت الله مکارم).(2)

ص: 94

ص: 95

2. اگر نیّت کند مقداری از آن مال برای فطریه باشد، بنابر احتیاط واجب کافی نیست (سیستانی).(1)

3. اگر نیّت کند مقداری از آن مال برای فطریه باشد، مانعی ندارد (بهجت).(2)

ص: 96

ص: 97

باشند و به هرکدام یک صاع نرسد (آیات عظام سیستانی، خویی، تبریزی).(1)

2. مقدار کسری مؤونه یک سال:

 می توان فطریه داد (مشهور).(2)

3. بیشتر از مخارج سال تا حد غنی و بی نیازی:

الف. به صورت تدریجی: تا زمانی که به اندازه کسری مخارج یکسال خود وخانواده اش شود، می توان به او زکات داد و بیشتر جایز نیست (مشهور).

ب. به صورت دفعی: بنابر احتیاط واجب، نمی توان به او زکات داد (امام، رهبر معظم انقلاب، خویی، فاضل، سیستانی، مکارم، نوری).(3)

ج. می توان به او زکات داد (اراکی، بهجت).(4)

در رساله فرموده اید: «بنابر احتیاط واجب، به فقیر کمتر از یک صاع داده نشود.» آیا می شود سه صاع را بین دو فقیر نصف کرد؛ به طوری که به هر کدام یک صاع ونیم داده شود، یا آنکه

ص: 98

اعطاء صاع ناقص اشکال دارد؟

1. اشکال ندارد (فاضل، نوری).(1)

2. مانعی ندارد؛ بلکه یک صاع ناقص اشکال دارد (بهجت).(2)

3. اگر سه صاع متعلق به یک خانواده باشد، مانعی ندارد (صافی).(3)

4. اعطا صاع ناقص نیز اشکال دارد (آیت الله مکارم).(4)

5. احتیاط صاع تمام بدهد (تبریزی).(5)

ص: 99

شدن، حکمِ مال مشاع را پیدا می کند (آیت الله مکارم).(1)

3. این کار بنابر احتیاط اشکال دارد (فاضل).(2)

4. در فرض سؤال، اشکال دارد و در سؤال مذکور در زمانی که زکات فطره را به فقیر می دهد باید به نیت یکی از افرادی که زکات فطره را داده اند، پرداخت نماید (نوری).(3)

5. برخلاف احتیاط است که به فقیر، کمتر از یک صاع داده شود و باید زکات فطرۀ هر فرد تماماً پرداخت شود (تبریزی).(4)

آیا جایز است پولهایی که اشخاص، به خاطر زکات فطره می دهند، در صندوقی ریخته شود و عالم یا شخص دیگری، تدریجاً آنها را به مستحقّین بدهد؟

1. تأخیر فقط با نبود مستحق جایز است و مخلوط کردن فطره ها خالی از اشکال نیست؛ ولی اگر گیرندۀ زکات، مجتهد یا وکیل او باشد و در مقام ردّ به مستحق، به نیّت هر یک از دهندگان، از آن برداشت کند و بدهد، خالی از اشکال خواهد شد (گلپایگانی).(5)

2. جمع آوری زکات فطره به صورتی که در سؤال ذکر شده، خالی از اشکال نیست (تبریزی).(6)

ص: 100

عدّه ای بابت زکات فطره، پولهایی به امام جماعت مسجد می دهند و امام جماعت موقع پرداخت، قیمت یکی از اجناس که شرع تعیین فرموده، مثلاً قیمت جو را حساب می کند و به فقیر می دهد و یا بدون حساب مبلغی که جمع شده را به چند فقیر می دهد، این کار چگونه است؟

امام جماعت باید وجوه گرفته شده را مخلوط نکند و هریک را به قصد صاحب آن به فقیر بدهد و اگر مخلوط کرده درموقع ادا، مقدار گرفته شده از هرشخص را از مجموع جدا کرده و به قصد همان شخص بپردازد.

این کار اشکال ندارد لکن بنا بر احتیاط به نحوی عمل کنند که به یک فقیر کمتر از یک صاع داده نشود. (مقام معظم رهبری)(1)

بله، جایز است مجموع را به یک فقیر مستحق از طرف همه صاحبان وجه بدهد و در این صورت جدا کردن برای هرنفر لازم نیست (گلپایگانی).(2)

آیا زکات فطره جمع آوری شده را می توان برای امنیّت بیشتر به حساب بانکی واریز کرد و یا آنکه چون در حساب بانکی پول در گردش است و با پول های سایر حساب ها مخلوط می شود [در زکات فطره عینِ پول خصوصیت دارد]، نمی توان آنرا به حساب بانکی واریز کرد؟

ص: 101

اگر سال های پیش این کار را کرده وظیفه او چیست؟

این امر منوط به اجازۀ حاکم شرع است (سیستانی).(1)

ص: 102

آن مال را با مال دیگر عوض کنند؛ بلکه باید همان را برای فطره بدهند.» حالا اگر کسانی که روز عید فطر پای صندوق های زکات فطره در مساجد هستند و نیاز به خُردکردن پول پیدا کنند، مثلاً اگر زکات فطره هرنفر 2500تومان باشد و فرد مراجعه کننده 3000تومان بدهد، او 3000تومان را داخل صندوق فطره انداخته و 500تومان از زکات فطره موجود در صندوق را به او می دهد، آیا این کار جایز است؟ اگر مسئول صندوق تاکنون این کار را می کرده و باقیمانده پول را از زکات به افراد می داده، چه وظیفه ای دارد؟

این کار باید با اجازه حاکم شرع باشد و حاکم شرع می تواند کارهای گذشته را امضا نماید (سیستانی).(1)

ص: 103

ص: 104

ص: 105

ص: 106

برذمه است و با فرض ندادن آن، ارتباطی به لباس ندارد و نمازش صحیح است (گلپایگانی).(1)

ص: 107

ب. اگر برای تشخیص فقیر حجّت شرعی یا عقلی  داشته است، لازم نیست دوباره زکات بدهد (خویی، تبریزی، فاضل، وحید، مکارم، نوری، حضرت امام [فقط حجت شرعی]).(1)

مسأله فوق دو صورت اصلی دارد:

1. مالی را که برای زکات داده، کنار گذاشته بود:

در این صورت، چنانچه بتواند بدون حَرَج آن مال را از گیرنده بگیرد و پس گرفتن آن هم اشکال شرعی نداشته باشد، باید تا از مال خود زکات را نپرداخته، آن مال را بگیرد و به ارباب زکات بدهد و اگر نتواند، چنانچه آن مال را با حجّت شرعی داده باشد، چیزی به گردن او نیست؛ ولی اگر با حجّت شرعی نداده باشد، ضامن بوده و باید دوباره زکات را بپردازد و اگر آن مال در دست گیرنده تلف شود یا گیرنده با مصرف کردن آن و یا بگونه ای دیگر آن را اتلاف کند، چنانچه به استناد حجّت شرعی آن را گرفته باشد، ضامن نیست، درغیر این صورت ضامن ارباب زکات بوده و باید به اندازۀ زکات، به مصرف برساند و پس از مصرف، اگر از طرف مالک فریب خورده باشد، می تواند عوض آن را از وی بگیرد.

2. مالی را که برای زکات داده، کنار نگذاشته بود:

 در این صورت، زکات پرداخت نشده و باید مالک دوباره زکات بدهد، هر چند به استناد

ص: 108

حجّت شرعی مال خود را به آن شخص داده باشد و اگر گیرنده اشتباه مالک را بداند یا احتمال بدهد، نباید آن مال را بگیرد و اگر آن را بگیرد و تلف نماید یا تلف شود، ضامن بوده و باید عوض آن را به مالک بدهد. اگر گیرنده اشتباه مالک را احتمال نمی داده و آن مال را گرفته و تلف کرده یا تلف شده ضامن نیست و در هر حال اگر آن مال موجود باشد، مالک می تواند آن را پس بگیرد؛ هرچند این کار واجب نیست (زنجانی).(1)

ص: 109

ص: 110

ص: 111

ص: 112

ائمه جمعه منصوب از طرف او نماز عید را در عصر حاضر به جماعت اقامه نمایند؛ در غیر این صورت احوط این است، فرادا بخوانند و به جماعت خواندن آن به قصد رجاء نه به قصد ورود، اشکال ندارد و اگر مصلحت اقتضا کند نماز عید در شهر برگزار شود، بهتر است غیر از امام جمعۀ منصوب از طرف ولی فقیه، کسی نماز را اقامه نکند (مقام معظم رهبری).

د. احتیاط این است، اگر آن را به جماعت می خوانند، به قصد رجاء به جا آورند (صافی).

ذ.  بنابر احتیاط، به جماعت نخوانند (شبیری زنجانی).

ص: 113

1. صحّت اقتدا محل اشکال است و احتیاط لازم در ترک است (مکارم).

2. احوط، ترک اقتدا در آن رکعت است، مگر آنکه بداند  بقیۀ تکبیرها را همراه با قنوت ها می تواند به جا آورد و به رکوع امام ملحق شود. اگر به گمانِ اینکه شروع تکبیرهاست، اقتدا کرد و بعد معلوم شد که آخر آنها است و یقین پیدا کرد با انجام تکبیرها و قنوت ها به رکوع امام نمی رسد، اظهر در حکم نرسیدن به قرائت واجبۀ بر مأموم در یومیّه(1) است بر تقدیر وجوب تکبیرات و قنوت ها (بهجت).(2)

3. از همان جا اقتدا کند و تکبیرها و قنوت ها را با امام جماعت انجام دهد و بعد از آنکه امام به رکوع رفت، باید آنچه از تکبیرها و قنوت ها را که با امام نگفته خودش بگوید و رکوع را درک کند و اگر در هر قنوت یک بار بگوید: «سُبْحانَ اللهِ» یا «الْحَمْدُ لِلّهِ» و یا مانند آنها کافی است و اگر فرصت نبود، بنابر احتیاط لازم، نیت فرادا کند؛ هرچند احتمال دارد که کافی باشد فقط تکبیرها را بگوید و اگر به آن مقدار هم فرصت نبود کافی

ص: 114

است متابعت کند و به رکوع رود (حضرت امام، اراکی، گلپایگانی، فاضل، خویی، سیستانی).(1)

اگر مأموم موقعی برسد که امام در رکوع است، وظیفه اش چیست؟(2)

1. جواز الحاق به امام درحال رکوع، محل اشکال است (حضرت امام، اراکی، گلپایگانی، فاضل، مکارم).

2. می تواند نیّت کند و تکبیر اول نماز و تکبیر رکوع را بگوید و به رکوع رود (خویی و سیستانی).

3. احوط، تأخیر اقتدا است تا رکعت دوم امام (بهجت).

ص: 115

ص: 116

1.  نماز عید قربان:

مستحب است، نماز عید قربان را بعد از بالا آمدن آفتاب بخوانند (مقام معظم رهبری، مشهور).

2. نماز عید فطر:

مستحب است، بعد از بالا آمدن آفتاب افطار کنند(1)و زکات فطره بدهند،(2) بعد نماز عید را بخوانند (مشهور).

ص: 117

تبریزی، بهجت، سیستانی، مکارم، وحید، صافی).(1)

ص: 118

2. نماز عید در سایر شروطِ وجوب و صحّت و استحباب، با نماز جمعه متّحد است (بهجت).

3. در صورت به جماعت خواندن نماز عیدین، احتیاط آن است کمتر از پنج نفر نباشند؛ ولی بقیۀ شرایط نماز جمعه ندارد؛ هرچند به جماعت خوانده شود (وحید).

ص: 119

الف. بله، مستحب است (مشهور).

ب. به امید مطلوبیّت پروردگار بگویند (مکارم).

2. اگر نماز عیدین به طور فرادا خوانده می شود:

الف. بله، مستحب است (حضرت امام، آیات عظام اراکی، فاضل، گلپایگانی).

ب. خیر، استحباب آن ثابت نیست (آیات عظام  خویی، سیستانی، وحید، شبیری زنجانی).

ج. به امید مطلوبیّت پروردگار بگویند (مکارم).

ص: 120

ص: 121

چیست؟(1)

1. اگر بعداز نماز یادش آمد، نمازش صحیح است؛ اما نسبت به قضای سجده یا تشهد:                                                                                                                                                   

الف. بنابر احتیاط مستحب، آن را به قصد رجاء انجام دهد (حضرت امام، فاضل).

            ب. بنابر احتیاط مستحب، آن را به جا آورد (اراکی).

ج. بنابر احتیاط واجب،  بعد از نماز آن را به جا آورد (گلپایگانی، خویی، تبریزی، شبیری زنجانی، نوری، مکارم، صافی).

            د. لازم است که بعد از نماز آن را به جا آورد (سیستانی).

ذ. اگر در نماز عید یک سجده از رکعت آخر یا تشهد را فراموش کند و کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باشد، برگردد و آن را به جا آورد و اگر سجده از رکعت قبل باشد، بنابر احتیاط واجب، آن را قضا کند (وحید).

2. اگر قبل از داخل شدن در رکن بعدی یادش آمد:

باید برگردد و آن را به جا آورد (مقام معظم رهبری، مشهور).

3. اگر بعداز داخل شدن در رکن بعدی یادش آمد:

الف. نمازش صحیح است و لازم نیست برگردد و آن را به جا آورد؛ اما نسبت به قضای سجده یا

ص: 122

تشهد بحث آن گذشت (فاضل و مکارم).

ب. در جریان احکام نافله برای این دو نماز، اشکال است؛ لذا مراعات مقتضای احتیاط دربارۀ آن، ترک نشود(1)(خویی، تبریزی، وحید، سیستانی).

اگر شخصی در نماز عیدین که در زمان غیبت امام(علیه السلام) خوانده می شود ارکان نماز را فراموش کند، وظیفه اش چیست؟(2)

1. اگر بعداز سلام نماز یادش آمد:

نمازش باطل است (حضرت امام، گلپایگانی، اراکی، خویی، فاضل، سیستانی، مکارم، نوری).

2. اگر بعداز داخل شدن در رکن بعدی یادش آمد:

در جریان احکام نافله این دو نماز، اشکال است؛ لذا مراعات مقتضای احتیاط در مورد آن، ترک نشود  (خویی، تبریزی، وحید، سیستانی).

3. اگر قبل از داخل شدن در رکن بعدی یادش آمد:

ص: 123

باید برگردد و آن را به جا آورد (مشهور).

ص: 124

از رکوع دو سجده به جا آورد و تشهد و سلام نماز را بخواند. اگر نماز عید فطر و قربان به جماعت خوانده شود، باید بعداز آن دو خطبه بخوانند؛ هرچند در زمان غیبت ترک این دوخطبه جایز است (مشهور).

2. نماز عید فطر و قربان دو رکعت است: در رکعت اول، بعداز خواندن حمد و سوره، سه تکبیر غیر از تکبیرة الاحرام و تکبیر رکوع بگوید و بعد رکوع و دو سجده انجام دهد. در رکعت دوم، بعداز خواندن حمد و سوره، به گفتن سه تکبیر غیر از  تکبیر رکوع اکتفا نماید؛ لذا، تعداد قنوت ها در رکعت اول دوتا و در رکعت دوم هم دوتا خواهد بود و بعداز انجام دو سجده در رکعت دوم، تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و اگر نماز عید فطر و قربان به جماعت خوانده شود، باید بعداز آن دو خطبه خوانده شود و بین دو خطبه هم خطیب باید کمی بنشیند و در زمان غیبت خواندن این دوخطبه بنابر احتیاط لازم، واجب می باشد(1)(آیت الله سیستانی).

ص: 125

ص: 126

که در رکعت اوّل، سورۀ الشّمس و در رکعت دوم، سورۀ الغاشیه را بخوانند (وحید).

4. نماز عید سورۀ مخصوصی ندارد؛ اگرچه بهتر است در رکعت اول، سورۀ الشّمس و در رکعت دوم، سورۀ الغاشیه و یا به عکس خوانده شود و همچنین در رکعت اول، سوره الاعلی و در رکعت دوم، سورۀ الشّمس و یا به عکس خوانده شود (بهجت).

ص: 127

1. خیر، هر ذکر و دعایی در قنوت ها خوانده شود، کافی است؛ ولی بهتر است دعاهای ذکر شده از سوی معصومین(علیهم السلام) خوانده شود و از آن دعاها، دعایی است که شیخ طوسی w در مصباح المتهجد بیان فرموده:(1)

«اللّهمّ أهل الکبریاء و العظمة و أهل الجود و الجبروت و أهل العفو و الرّحمة و أهل التقوی و المغفرة أسألک بحقّ هذا الیوم الّذی جعلته للمسلمین عیداً و لمحمّد صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذخراً و شرفاً و کرامةً و مزیداً أن تصلِّی علی محمّد و آل محمّد و أن تدخلنی فی کلّ خیر أدخلت فیه محمّداً و آل محمّد و أن تخرجنی من کلّ سوء أخرجت منه محمّداً و آل محمّد صلواتک علیه و علیهم، اللّهمّ إنِّی أسألک خیر ما سألک به عبادک الصالحون و أعوذ بک ممّا استعاذ منه عبادک الصالحون»(2)

همچنین دعایی را که در تهذیب الأحکام(3) آمده، به قصد رجاء بخواند(4)و آن دعا این است: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیْکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُوْلُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلُ الْجُوْدِ وَ الْجَبَرُوْتِ وَ الْقُدْرَةِ وَ السُّلْطَانِ وَ الْعِزَّةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی

ص: 128

جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عِیْداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ مَزِیداً أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِیْنَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِیْنَ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُخْلَصُونَ، اللهُ أَکْبَرُ، أَوَّلُ کُلِّ شَیءٍ وَ آخِرُهُ وَ بَدِیعُ کُلِّ شَیءٍ وَ مُنْتَهَاهُ وَ عَالِمُ کُلِّ شَیءٍ وَ مَعَادُهُ وَ مَصِیرُ کُلِّ شَیءٍ إِلَیْهِ وَ مَرَدُّهُ وَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ بَاعِثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ مُبْدِئُ الْخَفِیَّاتِ مُعْلِنُ السَّرَائِرِ، اللهُ أَکْبَرُ، عَظِیْمُ الْمَلَکُوْتِ شَدِیدُ الْجَبَرُوْتِ حَیٌّ لَا یَمُوْتُ دَائِمٌ لَا یَزُوْلُ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ، اللهُ أَکْبَرُ، خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَ حَارَتْ دُوْنَکَ الْأَبْصَارُ وَ کَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ عَظَمَتِکَ وَ النَّوَاصِی کُلُّهَا بِیَدِکَ وَ مَقَادِیرُ الْأُمُورِ کُلِّهَا إِلَیْکَ لَا یَقْضِی فِیهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیءٌ دُونَکَ اللهُ أَکْبَرُ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیءٍ حِفْظُکَ وَ قَهَرَ کُلَّ شَیءٍ عِزُّکَ وَ نَفَذَ کُلَّ شَیءٍ أَمْرُکَ وَ قَامَ کُلُّ شَیءٍ بِکَ وَ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِکَ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیءٍ لِعِزَّتِکَ وَ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیءٍ لِقُدْرَتِکَ وَ خَضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِمُلْکِکَ اللهُ أَکْبَر.»(1)

ص: 129

ص: 130

ص: 131

امام بین دو خطبه می باشد و تنها تفاوتش در این است که خطبه در نمازجمعه، قبل از نماز و در نمازعید بعداز نماز خوانده می شود و بهتر است در خطبۀ عید فطر احکام زکات فطره و در خطبۀ عید قربان احکام قربانی را بگویند (حضرت امام، آیات عظام خویی، گلپایگانی، فاضل، سیستانی، مکارم).

2. بنابر احوط، مانند خطبه های نماز جمعه است؛ یعنی، شامل: حمد و ثنای الهی و شهادتین، سفارش به تقوی، قرائت سوره کوتاه قرآن و نشستن امام بین دو خطبه می باشد و تنها تفاوتش در این است که محل دو خطبه در نمازجمعه قبل از نماز و در نمازعید بعداز نماز است (بهجت).

3. بهتر آن است که در خطبۀ عید فطر، احکام زکات فطره و در خطبۀ عید قربان، احکام قربانی را گویند(1) (وحید، نوری، شبیری زنجانی).(2)

ص: 132

خیر، واجب نیست (حضرت امام، آیات عظام خویی، گلپایگانی، فاضل، تبریزی، بهجت، مکارم، سیستانی، وحید).

ص: 133

4. مشروعیّت دوباره خواندن نماز عید فطر یا قربان ثابت نیست؛ بنابراین امام جماعتی که نماز عید را به جماعت خوانده، نمی تواند آن را دوباره به جماعت برای گروه دیگری بخواند (گلپایگانی، سیستانی).

5. در نمازهای یومیّه تا دو نوبت جایز است و زائد بر آن محلّ اشکال است؛ ولی در نماز عید مشروعیت تکرار آن معلوم نیست (صافی).

6. اقامۀ چند نماز عید برای یک امام جایز نیست و آنچه قبلاً خوانده شده، صحیح است و اگر کسی به قصد و نیّت اینکه در شرع مقدّس وارد شده که یک امام می تواند دو نماز عید بخواند و نمازش را تکرار کند، جایز نیست (فاضل).

7. مشکل است نماز عید را بتوان، در دو مکان به جماعت انجام داد؛ ولی در نمازهای یومیّه، دوبار به جماعت با دو گروه مختلف می توان خواند (مکارم).

8. اشکال دارد (نوری).

آیا شخصی که نماز عیدش را فرادا خوانده، جایز است نماز عید را دوباره بخواند؟ (1)

ص: 134

1. شخصی که فرادا خوانده به قصد رجاء می تواند به جماعت بخواند؛ ولی اگر بخواهد دوباره نماز را به جهت تدارک حضور قلب به صورت  فرادا  تکرار کند، شرعیتی ندارد (تبریزی).

2. شخصی که فرادا خوانده، اگر بخواهد دوباره نماز را به جهت تدارک حضور قلب به صورت  فرادا تکرار کند، به قصد رجاء می تواند این کار را بکند و اگر بخواهد به جماعت بخواند، جایز است (بهجت).

ص: 135

که در مسجد الحرام افضل است.

6. با حالت پیاده به نماز برود.

7. پا برهنه برود.

8. با وقار و آرامش برود.

9. با عمامه سفید و قبا برود.

10. در نماز عید فطر قبل از نماز، با خرما افطار کند.

11. در نماز عید قربان بعداز نماز، با گوشت قربانی افطار کند.

12. در عید فطر بعداز چهار نماز، یعنی نماز مغرب وعشاء شب عید و نماز صبحِ روز عید و نماز عید، تکبیرهای وارده را بگوید:

«اللّهُ أَکْبَرُ، اللّهُ أکْبَرُ، لا إِلهَ إِلَّا اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ، اللّهُ أَکْبَرُ وَ لِلّهِ الْحَمْدُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ عَلَی ما هَدَانا.»

13. در عید قربان، برای کسی که در منا نیست، بعداز ده نماز که اولین نماز، نماز ظهرِ روز عید و آخرین آن، نماز صبحِ روز دوازدهم ماه است و برای کسی که در منا می باشد، بعداز پانزده نماز که اوّلین آن، نماز ظهرِ روز عید و آخرین آن، نماز صبحِ روز سیزدهم ذی حجّه است، تکبیرهای وارده را بگوید:

«اللّهُ أَکْبَرُ ، اللّهُ أکْبَرُ ، لا إِلهَ إِلَّا اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ ، اللّهُ أَکْبَرُ وَ لِلّهِ الْحَمْدُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ عَلَی ما هَدَانا.»

«اللّهُ أَکْبَرُ عَلَی ما رَزَقَنا مِنْ بَهِیمَةِ الأَنْعامِ وَ الْحَمْدُ للّهِ عَلَی مَا أَبْلانَا.»

ص: 136